سُوۡرَةُ الذّاریَات
.
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان
وَالذَّارِیاتِ ذَرْوًا ﴿۱﴾
سوگند به بادها ! كه ( ابرها را برمیانگیزند و به این سو و آن سو برابر فرمان یزدان میبرند و ) به سرعت پراكنده میدارند .
فَالْحَامِلَاتِ وِقْرًا ﴿۲﴾
و سوگند به ابرهائی كه بار سنگینی ( از باران ) را با خود برمیدارند !
فَالْجَارِیاتِ یسْرًا ﴿۳﴾
و سوگند به كشتیهائی كه ساده و آسان ( در آبهای رودخانهها و دریاها و اقیانوسها ) روان و در حركتند !
فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا ﴿۴﴾
و سوگند به فرشتگانی كه كارها را ( میان خود برابر فرمان یزدان ) تقسیم كردهاند !
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ ﴿۵﴾
مسلّماً چیزی كه بدان وعده داده میشوید و از آن ترسانیده میشوید ، راست و قطعی است .
وَإِنَّ الدِّینَ لَوَاقِعٌ ﴿۶﴾
و روز جزا ، حتماً وقوع پیدا میكند و میآید .
وَالسَّمَاء ذَاتِ الْحُبُكِ ﴿۷﴾
سوگند به آسمان ! كه دارای راهها است .
إِنَّكُمْ لَفِی قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ ﴿۸﴾
( ای كفار ! هر لحظه ) شما سخن و گفتار دیگری دارید . ( گاه فرستاده ما را مجنون ، گاه شاعر ، گاه ساحر ، و . . . مینامید ) .
یؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ ﴿۹﴾
كسانی ( از ایمان به سزا و جزا ) منحرف میشوند كه ( از مسیر دلیل عقل و منطق حقطلبی ، به سبب پیروی از اهریمن و هوا و هوس ) منحرف شده باشند .
قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ ﴿۱۰﴾
مرگ بر دروغگویان !
الَّذِینَ هُمْ فِی غَمْرَةٍ سَاهُونَ ﴿۱۱﴾
همان كسانی كه در گرداب ضلالت و جهالت ، غافل و سرگشتهاند ( و راه بجائی نمیبرند ) .
یسْأَلُونَ أَیانَ یوْمُ الدِّینِ ﴿۱۲﴾
( با تمسخر پیوسته ) میپرسند : روز ( حساب و كتاب و ) سزا و جزا كی خواهد آمد ؟
یوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ یفْتَنُونَ ﴿۱۳﴾
آن روز ، روزی است كه ایشان روی آتش گداخته میشوند .
ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هَذَا الَّذِی كُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ ﴿۱۴﴾
( بدیشان گفته میشود : ) بچشید عذاب خود را . این همان چیزی است كه در فرا رسیدن آن شتاب میورزیدید .
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیونٍ ﴿۱۵﴾
پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و چشمهساران خواهند بود .
آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِینَ ﴿۱۶﴾
دریافت میدارند چیزهائی را كه پروردگارشان بدیشان مرحمت فرموده باشد . چرا كه آنان پیش از آن ( در سرای جهان ) از زمره نیكوكاران بودهاند .
كَانُوا قَلِیلًا مِّنَ اللَّیلِ مَا یهْجَعُونَ ﴿۱۷﴾
آنان اندكی از شب میخفتند .
وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یسْتَغْفِرُونَ ﴿۱۸﴾
و در سحرگاهان درخواست آمرزش میكردند .
وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ ﴿۱۹﴾
در اموال و دارائیشان حقی و سهمی ( جز زكات ) برای گدایان و بینوایان تهیدست بود .
وَفِی الْأَرْضِ آیاتٌ لِّلْمُوقِنِینَ ﴿۲۰﴾
در زمین دلائل و نشانههای فراوانی است برای كسانی كه میخواهند به یقین برسند ( و از روی دلیل خدای را بشناسند و آثار قدرت او را ببینند ) .
وَفِی أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ ﴿۲۱﴾
و در خودِ وجود شما ( انسانها ، نشانههای روشن و دلائل متقن برای شناخت خدا و پی بردن به قدرت او ) است . مگر نمیبینید ؟
وَفِی السَّمَاء رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ ﴿۲۲﴾
در آسمان ، روزی شما است و نیز چیزهائی كه بدان وعد و وعید داده میشوید .
فَوَرَبِّ السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ ﴿۲۳﴾
به خدای آسمان و زمین سوگند كه این ( مطلب ، یعنی وقوع رستاخیز ، حساب و كتاب ، جزا و سزا ، بهشت برای دینداران ، و دوزخ برای بیدینان ) حق است ، درست همان گونه كه شما سخن میگوئید ( و سخن گفتن كاملاً برایتان محسوس است و درباره آن شك و تردیدی ندارید ) .
هَلْ أَتَاكَ حَدِیثُ ضَیفِ إِبْرَاهِیمَ الْمُكْرَمِینَ ﴿۲۴﴾
آیا خبر مهمانهای بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است ؟
إِذْ دَخَلُوا عَلَیهِ فَقَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ ﴿۲۵﴾
در آن زمانی كه بر او وارد شدند و گفتند : سلام ( بر تو ! ) گفت : سلام بر شما ! ( شما مهمانان ، برایم ) مردمان ناآشنا و ناشناسی هستید .
فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاء بِعِجْلٍ سَمِینٍ ﴿۲۶﴾
به دنبال آن ، پنهانی به سوی خانواده خود رفت ، و گوساله فربهای را ( كه بریان كرده بودند ، برای ایشان ) آورد .
فَقَرَّبَهُ إِلَیهِمْ قَالَ أَلَا تَأْكُلُونَ ﴿۲۷﴾
و آن را نزدیك ایشان گذارد . ( ولی با تعجب دید دست به سوی غذا نمیبرند و از آن چیزی نمیخورند ! ) گفت : آیا نمیخورید ؟ !
فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِیفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ وَبَشَّرُوهُ بِغُلَامٍ عَلِیمٍ ﴿۲۸﴾
( هنگامی كه دید دست به سوی غذا نمیبرند ) در دل از ایشان احساس ترس و وحشت كرد . گفتند : مترس ! سپس او را به تولد پسری دانا و آگاه بشارت دادند .
فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِی صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُوزٌ عَقِیمٌ ﴿۲۹﴾
همسرش جلو آمد ، در حالی كه ( از تعجب ) فریاد میكشید و به صورت خود میزد و میگفت : من پیرزنی نازا هستم ( مگر میشود در این سن و سال بزایم و فرزندی به دنیا بیاورم ؟ ! ) .
قَالُوا كَذَلِكَ قَالَ رَبُّكِ إِنَّهُ هُوَ الْحَكِیمُ الْعَلِیمُ ﴿۳۰﴾
فرشتگان گفتند : همان گونه خواهد بود كه گفتیم . پروردگارت دستور فرموده است ( و قطعاً چنین خواهد شد ) . او ( كارهایش ) دارای حكمت ، و آگاه ( از هر چیز ) است .
قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَیهَا الْمُرْسَلُونَ ﴿۳۱﴾
ابراهیم گفت : ای فرستادگان ! ( بعد از مژده ، مأموریت شما چیست و ) چه كار مهمیدارید ؟
قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ ﴿۳۲﴾
گفتند : ما به سوی مردمان بزهكاری فرستاده شدهایم .
لِنُرْسِلَ عَلَیهِمْ حِجَارَةً مِّن طِینٍ ﴿۳۳﴾
تا بارانی از سنگ گِلی برآنان ببارانیم .
مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِینَ ﴿۳۴﴾
این سنگها ، از جانب پروردگارت ، برای اسرافكاران ( در فسق و فجور ) نشاندار شده بود .
فَأَخْرَجْنَا مَن كَانَ فِیهَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ﴿۳۵﴾
ما تمام مؤمنانی را كه در شهرهای قوم لوط زندگی میكردند ( قبل از نزول بلا از شهرها ) بیرون بردیم .
فَمَا وَجَدْنَا فِیهَا غَیرَ بَیتٍ مِّنَ الْمُسْلِمِینَ ﴿۳۶﴾
در آن مناطق جز یك خانواده مسلمان ( راستین ) نیافتیم .
وَتَرَكْنَا فِیهَا آیةً لِّلَّذِینَ یخَافُونَ الْعَذَابَ الْأَلِیمَ ﴿۳۷﴾
در آن سرزمین نشانهای ( دالّ بر هلاك كفار ) برای كسانی برجای گذاشتیم كه از عذاب دردناك ( دنیوی و اخروی خدا ) میترسند .
وَفِی مُوسَى إِذْ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى فِرْعَوْنَ بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ ﴿۳۸﴾
در ( داستان زندگی ) موسی نیز پند و عبرت وجود دارد . آنگاه كه او را مجهز به نیروی آشكاری ( از معجزات كه عصا و ید بیضا بود ) به سوی فرعون فرستادیم .
فَتَوَلَّى بِرُكْنِهِ وَقَالَ سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ ﴿۳۹﴾
او همراه با نیروهای ( نظامی و انتظامی ) خود از ( پیام حق و از ایمان به ) موسی رویگردان شد و گفت : او جادوگر یا دیوانه است .
فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِی الْیمِّ وَهُوَ مُلِیمٌ ﴿۴۰﴾
ما او را و لشكریانش را گرفتار كردیم و به دریایشان انداختیم ، و او سزاوار سرزنش بود ( و لذا تاریخ ، نام ننگین و رفتار و كردار شرمآورش را همیشه به خاطر خواهد داشت ) .
وَفِی عَادٍ إِذْ أَرْسَلْنَا عَلَیهِمُ الرِّیحَ الْعَقِیمَ ﴿۴۱﴾
در سرگذشت قوم عاد نیز پند و عبرتی است . بدانگاه كه تندباد بیخیر و بركتی ( كه مرگ و نابودی ایشان را به همراه داشت ) به سوی ایشان وزان كردیم .
مَا تَذَرُ مِن شَیءٍ أَتَتْ عَلَیهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ كَالرَّمِیمِ ﴿۴۲﴾
به هر چیزی كه برمیخورد بر جایش نمیگذاشت ، مگر این كه همچون استخوانهای پوسیده و پودر شدهاش میكرد .
وَفِی ثَمُودَ إِذْ قِیلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِینٍ ﴿۴۳﴾
در سرگذشت قوم ثمود نیز پند و عبرت است . بدان هنگام كه بدیشان گفته شد : مدت كوتاهی از زندگی تمتع برگیرید و بهره ببرید .
فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ ینظُرُونَ ﴿۴۴﴾
آنان از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و صاعقه ایشان را فرا گرفت و آنان خیره خیره بدان نگاه میكردند ( و نابودی خویش را میدیدند و قدرتی بر دفاع از خویشتن نداشتند ! ) .
فَمَا اسْتَطَاعُوا مِن قِیامٍ وَمَا كَانُوا مُنتَصِرِینَ ﴿۴۵﴾
آنان ( چنان نقش زمین شدند كه ) نتوانستند برخیزند و نتوانستند ( از كسی یاری بطلبند و ) خویشتن را كمك كنند .
وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِینَ ﴿۴۶﴾
پیش از آنان ، ما قوم نوح را هلاك ساخته بودیم . چرا كه ایشان قوم فاسقی بوده و ( با انجام كفر و معاصی ) از فرمان خدا خارج شده بودند .
وَالسَّمَاء بَنَینَاهَا بِأَیدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ ﴿۴۷﴾
ما آسمان را با قدرت بنا ساختهایم و همواره آن را وسعت میبخشیم .
وَالْأَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ ﴿۴۸﴾
و زمین را پهن كردهایم ( و برای زندگی مردمان آماده ساختهایم ) و چه آمادهكنندگان خوبی بودهایم !
وَمِن كُلِّ شَیءٍ خَلَقْنَا زَوْجَینِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ﴿۴۹﴾
ما از هر چیز جفتی را آفریدهایم ، تا این كه شما ( عظمت آفریدگار را ) یاد كنید .
فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّی لَكُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ﴿۵۰﴾
به سوی ( عبادت ) خدا بشتابید . من بیمدهنده آشكاری از سوی او برای شما هستم ( و پیغمبری من با دلائل و معجزات ، برای شما روشن است ) .
وَلَا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ إِنِّی لَكُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ﴿۵۱﴾
با خدا ، معبود دیگری را انباز مسازید . من بیمدهنده و بیانگر ( عاقبت وحشتناك شرك و بتپرستی ) از سوی خدا برای شما میباشم .
كَذَلِكَ مَا أَتَى الَّذِینَ مِن قَبْلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُوا سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ ﴿۵۲﴾
همین گونه ( كه اینان شما را تكذیب میدارند ) هیچ پیغمبری به سوی مردمان پیش از ایشان نرفته است ، مگر این كه گفتهاند : او جادوگر یا دیوانه است .
أَتَوَاصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ ﴿۵۳﴾
مگر همدیگر را ( به گفتن چنین سخنی ) سفارش كردهاند ؟ ! نه ، بلكه آنان مردمان طغیانگریند ( و عامل وحدت عمل ایشان همان روحیه واحد خبیث طغیانگریشان است ) .
فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ ﴿۵۴﴾
از ستیزه با آنان روی بگردان ، چون تو سرزنش نمیگردی ( كه چرا ایشان ایمان نمیآورند ) .
وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِینَ ﴿۵۵﴾
پند و اندرز بده ، چرا كه پند و اندرز به مؤمنان سود میرساند ( و كاری میكند كه خدا را فراموش نكنند ، و پیوسته بر ایمان و یقینشان بیفزایند ) .
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیعْبُدُونِ ﴿۵۶﴾
من پریها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریدهام .
مَا أُرِیدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَا أُرِیدُ أَن یطْعِمُونِ ﴿۵۷﴾
من از آنان نه درخواست هیچ گونه رزق و روزی میكنم ، و نه میخواهم كه مرا خوراك دهند .
إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ ﴿۵۸﴾
تنها خدا روزیرسان و صاحب قدرت و نیرومند است و بس .
فَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذَنُوبًا مِّثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا یسْتَعْجِلُونِ ﴿۵۹﴾
كسانی كه ستم میكنند ، سهم بزرگی از عذاب دارند ، همانند سهم بزرگ یارانشان ( از اقوام ستمگر پیشین ! ) . بنابراین ، از من به شتاب وقوع عذاب را مخواهید .
فَوَیلٌ لِّلَّذِینَ كَفَرُوا مِن یوْمِهِمُ الَّذِی یوعَدُونَ ﴿۶۰﴾
واویلا بر كافران ! از دست آن روزی كه ایشان بدان وعده داده میشوند